Despois do segundo día, ven o terceiro. Inda non teño fotos da novena deste ano, nin como quedou a igrexa e a imaxe do san Xoán adornada. Si vos comparto esta do milleiro, cultivado no Outeiro, que iba destinarse pa imaxe procesional. Ata teñen as súas espiguiñas! Racimos de uvas non hai inda, así que terían que cómpralo e porllo no brazo. Ambos elementos naturais, millo e uvas, son un precioso símbolo que une a todo o pobo en memoria e evocación.
Memoria e evocación dende o millo e as uvas
Durante anos medramos vendo a imaxe procesional de san Xoán sen adornos. Durante a novena e festa si tiña estes visibles vexetais. Son un precioso recordo da vida do pobo, común a todos, con capacidad de unir ós fieis actualmente. Ambos recordan tempos difíciles, expresan realidades cotiás e ábrense a novas dimensións transcendentais. O recordo conflúe na evocación e configúrase un ámbito interpretativo rico en matices.
 |
| Milleiro cultivado no Outeiro para o san Xoán |
Millo e uvas son base para facer pan e viño. Un dito fálanos deles en unión ca vida humana: con pan e viño faise o camiño. Así, son símbolo do alimento diario, froito da terra e do esforzo dos agricultores. Se o miramos como unha das caras da realidade, dámoslle a volta e descubrimos un aspecto negativo: os que non teñen que comer, os que pasan fame, ou non teñen nin millo nin uvas... Nin terra! Así, xorde a acción de gracias, pois a terra produce e o traballo vese recompensado; ó tempo, a tristura por quen non ten nada diso, e pode chegase á práctica: denunciar a fame no mundo, criticar as causas, axudar a mitigar as consecuencias... Nada estraño nesta novena! Ou non pedimos na oración de onte "unha viva e práctica fe"?
O millo recorda tempos pasados onde a fame rondaba e, se non se chegaba a fame, si a miseria e penalidades; tamén o traballo de recollelo e levalo moer ó Inquiau, á zona dos muíños, de noite, cargando co saco dos graus para baixo e subindo ca fariña; lembra os tempos (inda cercanos) en que tódalas familias iban tendo os seus animalciños, conseguindo carne e leite frescos, para vender e para o consumo familiar; un pasado de pan feito de fariña de millo, da bica, da festa de san Xoán significada na comida do cordeiro e no postre do arroz con leite. O millo tamén nos podería levar, nesta particular viaxe de interpretación, recordo e mirada trascendente, ata as súas orixes americanas, a importancia mítica que tiña para certas culturas e o recordo de América como a terra que acolleu a tantos emigrantes galegos que, con moitas ilusión e ganas de traballar, alá se foron, xeralmente, deixando unha bonita memoria do noso pobo galego.
O arqueólogo Enrique Vela, tratando o simbolismo do millo nas terras mexicanas, escribíu:
Para os pobos agrícolas de Mesoamérica o millo non só representa o alimento fundamental –baixo e eixo principal da súa gastronomía–, senón que tamén se ve no contexto dun complexo mítico con profundas raíces históricas como a esencia do ser humano. O exemplo máis útil desta noción atopámola nunha pasaxe do libro maia coñecido como Popol Vuh. Alí dise que tras algúns intentos errados, os deuses crearon ao home a partir dunha mestura de millo amarelo e branco. Noutro texto maia, os Anales dos Cakchiqueles, está rexistrado que os primeiros humanos foron creados a partir dunha mestura de masa de millo co sangue do tapir e da serpe. Cómpre destacar que esta idea do home feito de millo atópase noutras culturas; por exemplo, unha das deusas do millo entre os mexicanos, Chicomecóatl, dicíase que era a carne e a vida dos homes. Ademais, en certo xeito, o ciclo do millo -que pasou desde a colocación da semente baixo a terra ata a súa aparición como planta que crece cara ao ceo chea de vigor- permitiu considerar a planta como unha metáfora do renacemento.
 |
| Altar maior da igrexa de Louredo, domingo 14-VI-2020 |
Ter milleiros, algúns con espiga, e ver que os acios iban medrando, era boa sinal deste mes, pois o verán comezaba e as colleitas debían ter boa cara. Por eso, en Louredo, durante o mes de maio se tocaban continuamente as campás (tres veces ó día?), para alonxar as treboadas e as temidas pedradas de granizo. Recordan os maiores que se dicía, incluso antes de ver a tormenta:
Tente, trono, tente eí,
que Dios pode máis ca ti.
Ante a tormenta cercana rezábase o rosario en familia, pechando antes tódalas portas e ventás, recollendo a roupa colgada onda os lavadeiros, encendíase unha "mariposa" (nun vaso cheo de aceite, na que flotaba esa mecha cun lixeiro pé circular) e invocábase a santa Bárbara. E nada de mirar polas ventás, enfocando directamente os raios!
Millo e uva, procesados, son alimentos que poderían recordar as especies eucarísticas, pero, ollo!, que a ostia confórmase con trigo, non millo. Advírteo o Código de Dereito Canónico, no seu número 924:
Art 3
DOS RITOS E CERIMONIAS DA CELEBRACIÓN EUCARÍSTICA
924 § 1. O sacrosanto sacrificio eucarístico debe ser ofrecido con pan e viño, ao que hai que mesturar un pouco de auga.
§ 2. O pan debe estar feito exclusivamente de trigo e feito recentemente, para que non exista perigo de corrupción.
§ 3. O viño debe ser natural, froito da vide, e non corrompido.
Oración propia do terceiro día, recollido na novena de Montevideo, 1842
Pegamos un ollo á oración propia deste día, conforme nola presenta a novena dixitalizada pola Biblioteca Nacional de Uruguay e que fora impresa en Montevideo, no ano 1842, anterior á edición que temos en Louredo.
Coma sempre, os fieis poderedes rezala e os curiosos coñecer un chisco máis sobre expresións grandilocuentes na devoción popular do s. XIX, as virtudes e a imaxe impresionante que se tiña deste santo.
Comentarios
Publicar un comentario